Waarom verdien je als zzp’er zoveel meer dan in loondienst?

Als je begint met ondernemen, kan je je ogen misschien niet geloven als je ziet wat je als zzp’er als uurtarief kan vragen. Vooral wanneer je besluit ‘over te stappen’ naar zzp en hetzelfde werk blijft doen wat je daarvoor in loondienst deed. Natuurlijk, een ondernemer loopt meer risico dan een werknemer en moet zelf voor zijn pensioen en verzekeringen zorgen. Maar verklaart dat waarom je dubbel, driedubbel of soms zelfs het vijfvoudige kan vragen als je jezelf als zzp’er laat inhuren ten opzichte van een werknemer in loondienst? In dit artikel ga ik op zoek naar een verklaring voor dit grote verschil.

20 à 30 euro per uur

Het ging weer los, afgelopen zomer (2021) op de Temper-app. Op dit digitale platform kunnen onder andere cafés en restaurants eenmalige horecaklussen aanbieden die opgepakt kunnen worden door zzp’ers. Shifts achter de bar of in de bediening werden steeds vaker voor boven de 20 euro per uur online gezet; voor zelfstandig werkend kok zag ik ze meer dan eens van boven de 30 euro per uur. Dat klinkt al lekker, maar als je het doorrekent naar een maandinkomen is het al helemaal interessant.

Stel dat je een maandje fulltime ‘negen tot vijf’ achter de bar gaat staan, dan kom je met het bovengenoemde uurtarief als barman op een maandomzet van 3.450 euro (met de btw dus al afgedragen). En als kok in dit voorbeeld kom je zelfs uit op 5.200 euro in een maand.

Dat zijn maandinkomsten waar je als beginnend HBO- of WO-afgestuurde werknemer in loondienst niet of amper aan komt, in ieder geval de eerste paar jaren niet. En dan hebben we het nog niet eens gehad over de fiscale voordelen die je als zzp’er over dat inkomen kan krijgen: als zzp’er houd je waarschijnlijk na je belastingopgave meer over van die 3.450 euro omzet dan dat een werknemer van 3.450 euro brutoloon overhoudt. Terwijl de werknemers in loondienst in dit voorbeeld dus een hoge opleiding hebben genoten en van het inkomen ook nog waarschijnlijk een torenhoge studieschuld moet afbetalen, kun je met één, hooguit twee jaar relevante ervaring in de horeca als zzp’er dus met gemak meekomen met hun loon (of zet je ze zelfs het nakijken).

Een aantal keer over de kop

Niet alleen zet dit uurtarief voor een zzp’er in de horeca de inkomens tussen geschoold en niet-geschoold werk op z’n kop. Ook binnen bedrijfssectoren zelf leidt dit tot scheve situaties.

De horeca is namelijk bij uitstek een branche waar je in loondienst ‘niet werkt voor het geld’, om het zo maar te zeggen. In tegenstelling: de gemiddelde horecawerknemer zal je maar wat graag - met een soort galgenhumor - uitleggen dat het horecaleven keihard werken is, tegen maar iets boven het minimumloon. “Welkom in het horecaleven, m’n jongen!”,als je ze naar de combinatie van hard fysiek werk en relatief weinig verdienen vraagt. Maar als zzp’er in de horeca verdien je dus richting de dubbel zoveel (al helemaal na belastingen) en kan je maandsalaris wedijveren met dat van een universitair geschoolde starter in de eerste paar jaar.

Dit verschijnsel is niet alleen zichtbaar in de horecabranche, maar eigenlijk in alle beroepsgroepen. Sterker nog, er zijn veel branches waar het verschil tussen werknemer in loondienst en zzp’er in uurtarief alleen maar toeneemt. In de IT verdien je al snel het driedubbele per uur als zelfstandige van wat je in loondienst deed en helemaal onderaan de volgende lijst van Loonwijzer.nl kun je als (fiscaal)juridisch adviseur (heeuj) met gemak meer dan vijf keer je compensatie als werknemer vragen!

Ik denk dat voor velen de vraag rijst waar dit enorme verschil vandaan komt. Natuurlijk, een ondernemer loopt risico en er zijn wat zaken die je zelf moet regelen. Maar verklaart dat het enorme verschil helemaal? Let’s find out.

Maandsalaris versus jaarinkomen

Allereerst is het een beetje appels met peren vergelijken als we het uurtarief van een zzp’er vergelijken met het maandloon van een werknemer. Want een werknemer krijgt in een jaar veel meer dan dat van zijn werkgever.

Ten eerste krijgt een werknemer in twaalf maanden meer geld op zijn rekening gestort dan alleen twaalf keer het maandsalaris. Werknemers hebben recht op vakantiegeld en/of een dertiende maand en ze krijgen soms een bonus. Ook kunnen werknemers soms aanspraak maken op een netto onkostenvergoedingen, zoals voor internet of reiskosten; één van de weinige fiscale voordelen die werknemers vis-à-vis zzp’ers hebben (aangezien dit netto op de bankrekening komt; voor een zzp’er is een eventuele reiskostenvergoeding bijvoorbeeld onderdeel van de belastbare winst).

Daarnaast krijgt een werknemer betaalde vakantiedagen en wordt het salaris ook doorbetaald bij ziekte. Ook geldt dat feestdagen die vallen op normale werkdagen wettelijk verplicht doorbetaald moeten worden door de werkgever. Als we dit in ogenschouw nemen, krikt dat het uurtarief voor een werknemer gerekend naar het werkelijk aantal gewerkte dagen (versus het maandsalaris gedeeld door 22 werkdagen van 8 uur in een maand) op jaarbasis alweer een beetje op.

Onbetaalde uren zzp’er

Terwijl de werknemer dus eigenlijk in feite meer geld krijgt voor minder uren werk dan in eerste instantie lijkt, is dat voor de zzp’er juist andersom. Een zzp’er krijgt niet betaald als er niet gewerkt wordt, tijdens bijvoorbeeld de eerder genoemde vakantie- en feestdagen of bij ziekteverzuim. Daarnaast is de zzp’er ook bezig met alle randzaken van het ondernemerschap die niet in rekening gebracht kunnen worden, zoals acquisitie (het vinden van nieuwe opdrachten), promotie, administratie en natuurlijk de belastingaangiftes. En ook: een opdrachtgever betaalt alleen voor de uren waarin de zzp’er productief is. Afhankelijk van het werk, kunnen er soms heel wat noodzakelijke ‘onproductieve’ uren in het takenpakket binnen bepaalde beroepsgroepen zitten (consultants die op de hoogte moeten blijven van de laatste wet- en regelgeving bijvoorbeeld). Dit zijn allemaal onbetaalde uren die verdisconteerd moeten worden in het uurtarief van de zzp’er.

Je loopt als zzp’er ook het risico om voor langere tijd zonder werk te zitten. Een deel van het verschil tussen loon en uurtarief zou je dus ook kunnen zien als noodzakelijk om een buffer op te bouwen voor de tijden waarin je als zzp’er geen werk kan vinden, ofwel toekomstige onbetaalde uren.

Pensioen, verzekering, materiaal

Daarnaast krijg je als werknemer van je werkgever nog meer dan alleen een salaris op je rekening gestort.

Zo betaalt je werkgever mee aan je pensioen. Op je salaris draag je als werknemer een deel af aan pensioen (=werknemersdeel) en je werkgever ook (=werkgeversdeel). Dat werkgeversdeel gebeurt buiten jouw brutoloon om, daar merk jij dus niets van op je salaris als werknemer. Hoeveel dat is, verschilt per branche, maar meestal betaalt de werkgever tussen de 50% en 70% van de totale bijdrage bij aan jouw pensioenopbouw.

Daarnaast verzekert jouw werkgever je voor arbeidsongeschiktheid en vaak ook aansprakelijkheid.

De werkgever verschaft de werknemer vaak ook materiaal wat nodig is voor de werkuitoefening. Werkkleding, laptop, koffie (van welke kwaliteit dan ook); er zijn heel wat zaken die je als werknemer van je werkgever krijgt die je misschien wel zelf moet kopen als je als zzp’er je werk wilt uitoefenen. Overigens kan een werkgever niet zomaar alles onbelast voor werknemers verschaffen. Sommige voordelen die uit je dienstbetrekking voortkomen, zoals - in de eerste plaats - een auto van de zaak, worden door de Belastingdienst gezien als een vorm van loon waarover je belasting af moet dragen (voor een auto van de zaak specifiek geldt daarom de bijtelling).

Een ander deel van het verschil tussen loon en uurtarief zit dus in deze randzaken die geregeld worden voor de werknemer en zelf zal moeten worden betaald door de zzp’er.

Is zzp dan netto hetzelfde als loondienst?

Tot zover de theorie; misschien aspecten waar je zelf ook al rekening mee had gehouden. Maar is daarmee de kous af? Betekent dit dat als je alle bijkomende kosten en risico’s doorrekent, dat je als zzp’er (op de lange termijn) hetzelfde overhoudt als een werknemer in loondienst?

Ik denk het eigenlijk niet. Afhankelijk van de situatie, denk ik dat de zzp’ers er in verreweg de meeste gevallen aan het langste eind trekken, en dat geldt zéker voor jonge ondernemers.

Sociale premies

Ten eerste, nog even terug naar de sociale premies. Zoals boven uiteengezet, betaalt in het geval van loondienst de werkgever de sociale premies voor de werknemer, zoals pensioen en verzekeringen. Als zzp'er moet je dat zelf regelen (althans, als je dezelfde mate van zorg en zekerheid wilt; er zijn genoeg zzp'ers die dit laten zitten). Maar hoeveel geld is daar daadwerkelijk mee gemoeid?

Pensioenpremies worden berekend op basis van je inkomen èn je leeftijd, waarbij je steeds meer gaat afdragen hoe dichter je bij de pensioenleeftijd komt. Omgekeerd, wordt er dus nog betrekkelijk weinig afgedragen als je nog in je twintiger, dertiger en zelfs veertiger jaren in loondienst werkt. Waar je werkgever in je laatste jaren voor je 68e tot bijna 30% van je inkomen extra afdraagt als pensioenpremie, gaat dat in de eerste tientallen (!) jaren van je werkzame leven maar om 5 tot 10%. Als jij relatief jong bent als zzp'er (dat wil dus zeggen, nog voor je 50e), hoeft dit dus geen grote extra kostenpost te zijn.

Zelfde geldt voor verzekeringspremies. De hoogte van de verzekeringen waar je werkgever iedere maand premies voor afdraagt zijn in CAO’s bepaald en worden vaak nog boven dit bedrag aangevuld (bron: Bureau Strategische Analyse van het Ministerie van Financiën). Als je als jonge zzp’er besluit zelf een verzekering af te sluiten voor algemene ongevallen (aov) en aansprakelijkheid, zal je met een beetje geluk maar hoeven te denken aan totale kosten van zeg 2.000 euro; stel dat je wat ouder bent en/of wat meer wilt verzekeren misschien het dubbele.

Hoewel het berekenen van de pensioen- en verzekeringspremies in realiteit veel complexer is (en ook te maken heeft met bijvoorbeeld de mate van dekking die je wilt en de beroepsgroep), geven de bedragen denk ik wel in ieder geval een beetje een orde van grootte waaraan je moet denken als je zelf je sociale zekerheid wilt dekken in plaats van het laat doen door een werkgever. In ieder geval wordt als vuistregel gehanteerd dat een werkgever over het algemeen 30% méér kwijt is aan loonkosten dan het brutoloon van de werknemer kost (onderdeel van ‘de wig’). Dat betekent dus dat het verschil tussen het uurloon van een zzp'er en het bruto-uurloon van een werknemer voor maximaal dat percentage te verklaren is vanuit sociale premies, maar dat dat percentage in werkelijkheid voor met name jonge zzp'ers nog lager zal liggen.

Zakelijke kosten

Hoeveel zakelijke kosten jij als zzp’er moet maken voor de uitoefening van je werk zal natuurlijk enorm verschillen van geval tot geval. Maar voor een hele hoop zzp'ers, een groep die de laatste jaren met name explosief is gegroeid in branches zoals de horeca, de zorg en de bezorging, zullen deze kosten denk ik de winst niet heel erg drukken. Over het algemeen vormen zakelijke kosten voor een ondernemer in de dienstensector (die we in de volksmond dan vaak zzp'er noemen) een veel kleinere kostenpost dan wanneer je als ondernemer je geld verdient met de verkoop, verhandeling of vermaking van goederen.

Sterker nog, ik denk dat zakelijke kosten stiekem juist een groot voordeel vormen voor zzp’ers. Voor velen zullen zakelijke kosten veel meer een fiscaal speeltje zijn waarmee je wordt geïntroduceerd als je ondernemer wordt, waarop je opeens allerhande kosten kunt zetten als (deels) die van een nieuwe laptop, zakelijke lunches, mobiele telefoonkosten enzovoorts.

Daarnaast wordt je voor veel uitgaven die je sowieso al zou willen doen door de overheid als ondernemer gematst. Neem bijvoorbeeld de eerdergenoemde verzekeringen. Als zzp'er wordt geacht dat je zelf een aov afsluit en je uurtarief met de kosten hiervan vermeerderd. Je hebt als zzp'er dan net als een werknemer een aov. Maar als ondernemer mag je je aov premies tegelijkertijd ook fiscaal aftrekken, waardoor je bijdrage eigenlijk veel goedkoper wordt. In beide gevallen ben je verzekerd, maar alleen de zzp’er krijgt daarmee belastingvoordeel.

Of neem verhuizen. Als je als ondernemer om zakelijke redenen dichter bij je werk gaat wonen, mag je onder bepaalde omstandigheden niet alleen al je verhuiskosten als zakelijke kosten opvoeren, maar ook een bedrag van 7.750 euro aftrekken va je winst. Als werknemer mag je die verhuiskosten niet in mindering brengen van je loon. Je werkgever mag wel in zo'n geval in theorie tot 7.750 euro een onbelaste verhuisvergoeding geven. Maar goed, zie daar maar eens een bijdrage van je werkgever voor los te peuteren van je baas.

En zo zijn er nog legio kosten die je evengoed als werknemer in loondienst als als zzp’er kan maken, maar waar je als zzp’er fiscaal voordeel mee kan krijgen.

Belasting

Dan ook nog de hieraan gerelateerde kwestie van (inkomsten)belasting, een punt wat ik zelf in dit verband enigszins misleidend vind. Want ja, je werkgever houdt al belasting in op je loon en als zzp’er is het uurtarief dus bruto waar nog belasting vanaf moet. Dus inderdaad, het (hoge) uurtarief wat je kan vragen, zal (waarschijnlijk) niet het bedrag zijn wat na belastingen op je rekening staat. Maar, als je je echt afvraagt waarom het zzp-uurtarief vaak zo disproportioneel hoog lijkt, dan zal je dat tarief hebben vergeleken met het bruto maand- of jaarsalaris van een werknemer in dezelfde sector, niet het netto.

En als je de bruto inkomens vergelijkt, is er juist veel voordeel op dit vlak voor de zzp’ers, niet nadeel. Niet alleen is het tarief van de zzp’er dus hoger, maar vanwege fiscale voordelen betaalt de zzp’er doorgaans (veel) minder belasting over dat bedrag. Naast alle zakelijke kosten in de bovenstaande paragraaf waarmee de omzet op allerhande manieren verlaagd kan worden, zal de ondernemer waarschijnlijk 14% van de winst kunnen vrijstellen van belasting vanwege de MKB-winstvrijstelling. En als je als zzp’er een beetje hebt doorgewerkt in een jaar, kan daar waarschijnlijk ook de zeer lucratieve starters- of zelfstandigenaftrek nog vanaf.

Zie ook de figuren hieronder. Ietwat gedateerd (2015) maar de strekking is anno 2022 nog steeds hetzelfde (helaas buiten de omvang van dit artikel om toe te lichten, maar je kunt hieruit opmaken dat zzp'ers zowel met een eenmanszaak als met een eigen b.v. veel meer overhouden van dezelfde beloning dan een werknemer bij met wml ofwel wettelijk minimumloon, modaal en twee keer modaal inkomen).

Bron: IBO Zelfstandigen zonder personeel, april 2015 (https://archief.rijksbegroting.nl/system/files/12/2015-ibo-zelfstandigen-zonder-personeel.pdf)

Flexibiliteit en specialisme

Dus, als we aannemen dat zzp'ers gemiddeld dubbel zoveel per uur kunnen vangen dan werknemers, hebben we net gezien dat zakelijke kosten en sociale premies alléén dit verschil niet goed kunnen verklaren.

Een deel zit hem ook in (on)betaalde vakantie-, ziekte-, studiedagen voor zelfstandigen en werknemers, maar ook dit kan niet zo'n groot verschil verklaren naar mijn idee.

Ik denk dat de werkelijke reden dat zzp’ers zoveel meer verdienen dan werknemers komt door het comfort wat ze werkgevers bieden. Die hebben daar graag een meerprijs voor over.

Zzp’ers zorgen namelijk voor flexibiliteit voor een werkgever. Hij is 'op te piepen' wanneer het nodig is en kan ook zo weer worden laten gaan. Geen gedoe met loonadministratie, contracten, ontslagvergoedingen, etcetera. Daarnaast hebben zzp’ers een specialisme die op dat moment gezocht wordt. Van de zzp’er wordt doorgaans verwacht dat het een specialist is op het gebied waar het voor wordt ingehuurd en dat er geen of nauwelijks opleiding of inwerking voor nodig is.

Ik heb nooit aan de knoppen van een bedrijf op dit vlak gezeten, maar ik kan me zo voorstellen dat wanneer je gaat kijken hoe je een functie in je bedrijf gaat opvullen, je bereid bent een meerprijs te betalen over de loonkosten van een werknemer als de situatie vraagt naar (of, vanwege bijvoorbeeld een krappe markt, dwingt om) een zzp’er. En dan hebben zzp’ers ook nog eens de flexibiliteit om dit spel van vraag en aanbod uit te spelen, waarschijnlijk meerdere keren per jaar.

En dat leidt dus gewoon tot pure extra winst van de zzp'er.

Conclusie

Onder werknemers heerst vaak een hardnekkige opvatting dat zzp’ers dan wel meer per uur verdienen, maar dat zij er onderaan de streep ‘waarschijnlijk’ evenveel overhouden, door pensioen, verzekering, extra kosten en risico. Op basis van dit stuk, zou ik willen concluderen dat de zzp’er vaak daadwerkelijk meer overhouden dan werknemers en dat dat grotendeels komt omdat het bedrijf extra wil betalen voor de flexibiliteit en/of expertise die de zzp’er met zich meebrengt.

Dat je er onderaan de streep meer aan overhoudt, zal vast ook een van de redenen zijn dat het aantal zzp’ers in Nederland al jaren massaal groeit.